Vóór 1811 hadden veel Nederlanders nog geen vaste familienaam. In plaats daarvan gebruikten zij meestal een patroniem — een achternaam die werd afgeleid van de voornaam van de vader en dus met elke generatie veranderde. Daarnaast kwam het vaak voor dat mensen hun naam ontleenden aan de boerderij, veldnaam of plaats waar zij woonden. Verhuisde men, dan veranderde de naam mee. Zo komt in de familie bijvoorbeeld de naam Saat Noordijk voor, die waarschijnlijk verwijst naar de Havezathe Noor(d)wijk in de Achterhoek. Andere voorbeelden zijn namen als van Ham, van Dalen of van Hattem, afgeleid van de geboorte- of woonplaats.
Met de decreten van keizer Napoleon in 1811 en 1813 werd het verplicht voor alle inwoners om een vaste achternaam aan te nemen en deze officieel te laten registreren. De manier waarop dit gebeurde, verschilde per gemeente. Sommige gemeenten registreerden alleen de gezinnen die een nieuwe achternaam aannamen, terwijl andere gemeenten álle gezinnen opnamen in hun registers.
De akten van naamsaanneming zijn waardevolle bronnen. Ze bevatten niet alleen de oude en nieuwe naam van het gezinshoofd, maar vaak ook de namen én leeftijden van de kinderen. Deze documenten geven daardoor een uniek overzicht van de gezinssamenstelling aan het begin van de burgerlijke stand.
Een bijzonder voorbeeld is Jacoba van Dalen, die voor haar kinderen de familienaam Rooseboom (of Roseboom) liet registreren. Toch gebruikten de meeste kinderen die naam uiteindelijk niet. Zo koos haar zoon Geert Cornelis Rooseboom in Meppel ervoor om de naam Jansen te gebruiken.
gemeente
Vollenhove
jaar 1811
aktenummer II-258
Bovenstaande gegevens heeft u nodig wanneer u het originele dossier wilt inzien op de studiezaal van het Historisch Centrum Overijssel.
personen in deze akte
oude naam Van Dalen
aangenomen naam Van Dalen
voornaam Jacoba
leeftijd onbekend
oude naam Cornelis
aangenomen naam Cornelis
voornaam Jan
leeftijd onbekend
oude naam Cornelis
aangenomen naam Roseboom
voornaam Cornelis
leeftijd 31 jaar
oude naam Cornelis
aangenomen naam Roseboom
voornaam Jan
leeftijd 28 jaar
oude naam Cornelis
aangenomen naam Roseboom
voornaam Geert
leeftijd 26 jaar
oude naam Cornelis
aangenomen naam Roseboom
voornaam Arnoldus
leeftijd 16 jaar
oude naam Cornelis
aangenomen naam Roseboom
voornaam Geertje
leeftijd 19 jaar
